Wikipedia'yı kim yürütüyor?

Wikimania kapsamında, Wikipedia için yeni özellikler sunduğum kısa bir konuşma yaptım. Çoğu yazılımcı ve ileri seviye Wikipedia’cı olan dinleyiciler, hemen fikirlerimle alakalı problemleri sunmaya başladılar. "Öyle yaparsan X olmaz mı?", "Y olursa ne yapacaksın?", "İnsanların Z'yi yapacaklarına inanıyor musun?" Bir süre cevaplamaya çalıştım, sıkıntıları giderecek teknik yöntemleri açıkladım, ama en sonunda

"Durun." dedim.

Eğer beş sene önce buraya gelip, herkesin değiştirebildiği web sayfalarını bir araya getirip tam kapsamlı bir ansiklopedi yapacağımı söylesem, yine bin tane farklı sebeple karşı çıkardınız. Yalan yanlış bilgi girerler! Güvenilir bir içerik çıkmaz! Kimse bu işi bedavaya yapmaz!

Ve bunları demekte haklı da olurdunuz. Bunların hepsi o dönem için mantıklı gerekçeler. Öte yandan, komik olan; bunlara rağmen çalıştı.

Bunları derken, onları susturmuş olmaktan memnundum. Ama sonra üstüne daha da düşünmeye başladım. Hakikaten Wikipedia neden işledi?

Yazılımcıları çok ileri görüşlü olup da, geliştirdikleri sistem tüm problemleri çözdüğü için değil. Yöneten insanların net kurallar koyup insanların yanlış davranmalarını engelledikleri için de değil. Bunu biliyoruz çünkü Wikipedia ilk başladığında içeride hiçbir yazılımcı yoktu (hazır wiki altyapısını kullanıyordu), net kuralları da yoktu (ilk kurallardan biri görünen o ki tüm kuralları göz ardı etmekti).

Wikipedia'nın çalışmasının sebebi topluluğun kendisiydi, projeyi kendi projesi gibi benimseyip, başarılı olması için ne gerekiyorsa yapanlar sayesinde oldu.

İnsanlar sürekli Wikipedia'yı bozmaya, makalelerin yerine rastgele yazılar koymaya çalışıyorlar. Ama bu işe yaramıyor, yaptıkları değişiklikler dakikalar hatta saniyeler içerisinde düzeltiliyor. Ama neden? Bu sihir değil. Bilgisayarları başında her yapılan değişikliği takip eden bir avuç kendini adamış insan sayesinde. Bu aralar kendilerine "son değişiklikler zabıtası" diyorlar ve yapılan yanlış değişiklikleri geri alma ve kötü kullananları engellemelerini bir kaç tıkla yapmalarını sağlayan özel bir yazılıma sahipler.

Kim neden böyle birşey yapmak istesin ki? Eğlenceli bir iş değil, bundan para kazanmıyorlar veya gönüllü olarak yapmalarını kimse istemedi. Bunu yapıyorlar çünkü siteden sorumlu hissedecek kadar siteyi önemsiyorlar. Birileri bozmaya çalıştığında üzülüyorlar.

Brittanica için kimsenin böyle düşüneceğini sanmıyorum. O ansiklopediyi çok sevenler var elbette, peki herhangi biri ofislerine gidip yardım etmeye çalışmış mıdır? Hayal etmesi bile zor. Ortalama biri Brittanica için kendini sorumlu hissetmez, bunun için orada çalışanlar var.

Herkes Wikipedia'yı herkesin değiştirebileceği bir site olarak biliyor. Ağaç kurbağalarıyla ilgili yazı, bir yönetici birinden istedi diye yazılmadı; biri durup dururken yazmaya başladı, diğerleri de bunu görüp yardım etmeye başladı.

Daha az bilinen bir durum ise, siteyi herkes yönetebilir de. İçerikleri bozmaya çalışanlar, yetkililer tarafından durdurulmuyor; yine kullanıcılar tarafından durduruluyor. Bu sadece içerikleri bozanlar için değil, bir "karşılama ekibi" yeni kullanıcıları karşılıyor, "temizlik güçleri" yazılardaki bilgileri kontrol ediyor. Sitenin kuralları kabaca fikir birliğiyle çıkmış durumda. Sunucular bile böyle çalıştırılıyor - bir grup gönüllü sysadmin IRC'de takılıp, sunuculara bakıyorlar. Yakın zamana kadar Wikipedia'yı yürüten derneğin çalışanı bile yoktu.

Bu o kadar alışılmamış ki, bunun kelime karşılığı yok. "Demokrasi" diyesi geliyor insanın, ama ne yazık ki yetersiz kalıyor. Wikipedia'yı bozmaya çalışanlarla kimlerin uğraşacağı oyla seçilmiyor. Hatta Wikipedia genel olarak olarak hiçbir şey yapmıyor. Biri düzeltilmesi gereken bir yer görüyor, ve işi yapmak için öne atılıyor.

Bu o kadar farklı bir işleyiş ki, bunu hata olarak görmek çok kolay. Tamam, şimdiye kadar böyle işlemiş, ama gerçek sorunlar ortaya çıktığı zaman, bir şeylerin değişmesi gerekecek: Bazı insanların otorite sahibi olup, önemli işlerin özellikle birilerine verilmesi gerekecek, diğerleri ise gönüllü olduklarını anlayacak.

Wikipedia'nın açık olması hata değil, hatta gücünün kaynağı tam olarak bu. Yetkililerin, var olduğunu bile farketmedikleri problemleri çözmeye kendini adamış bir topluluk. Üstüne, bu gönüllülük durumu, kimin ne olduğuyla ilgili kavgaları da ortadan kaldırıyor. Onun yerine, işler onları gerçekten yapmak isteyenler, onları düzeltmek isteyecek kadar umursayıp da orada olanlar tarafından yapılıyor.

Wikipedia, yaşadığı en büyük problemleri hep kendi yolundan çıktığında, birilerine ünvan ve belirlenmiş işler verildiğinde yaşıyor. Bu ne zaman olsa, gerçek iş yavaşlıyor, didişmeler artıyor. Bu yapılması kolay bir hata olduğu için de tekrar tekrar yapılıyor.

Bu tabii ki bu hatanın yapılmasının tek sebebi değil, en kibar sebebi sadece. Daha korkutucu olan sebep, insanların gücü sevmeleri ve güçten vazgeçmekten nefret etmeleri. Özellikle Wikipedia gibi büyük, önemli ve sürekli ilgi ve övgü olan bir projede, "X müdürüyüm." demek yerine, "Bu bir topluluk projesi, ben de bu topluluktaki insanlardan biriyim" diyebilmek ciddi bir dayanıklılık istiyor.

Aslında tam tersi daha yaygın. Projeye bir sürü vakit ve enerji harcamış insanlar, karşılığında bir şey bekliyor. Yaptıkları onca şeyin karşılığında bunun bir işe veya ünvana dönüşmesini bekliyorlar. Çünkü, herkes kendi belirlenmiş işini yapsa daha iyi olmaz mı?

Gidişat belli: daha çok güç, daha çok insan, daha çok problem. Bu sadece bir dizi hata değil, sistemin gidişatı.

Bu tarz baskılardan etkilenmediğimi söylemek saçma olur. Sonuç olarak Wikimedia yönetim kurulu adaylarından biriyim. Ama aynı zamanda, geceleri yetkimi kötüye kullanır mıyım diye de düşünüyorum.

Doğru insanı doğru pozisyon için seçip, onların problemleri çözmelerini beklemek, bunun gibi bir sistemin gidişatını düzeltmeyecek. Eğer topluluk yetkinin onlarda kalmasını istiyorsa, bunun için savaşmaları gerek. Ben de bu yazıları, bunun savaşmaya değer bir şey olduğunu anlatmak için yazıyorum. Yönetim kuruluna girersem de, yazmaya devam edeceğim.

Ansiklopedi olarak Wikipedia'nın başarısı bir dünya gönüllü sayesinde olduysa, organizasyon olarak Wikipedia'nın başarısı da gönüllerden oluşan bir topluluk tarafından yürütülmesi sayesinde olabilir. Bu durum yönetim kurulunun iç işleyişlerini izleyip dahil olabilmeleri için topluluğa açmak anlamına gelir. Bu aynı zamanda herkesin dahil olabilmesi için topluluğun da kararlarını açmak anlamına gelir. Önümüzdeki seçimleri kim kazanırsa kazansın, umarım hepimiz bu görevi yerine getiririz.